Testy użyteczności są genialną techniką, jeśli jesteśmy przekonani, że użytkownicy potrzebują naszego produktu lub funkcjonalności i chcemy sprawdzić, czy potrafią poruszać się po stworzonej przez nas strukturze. Testami możemy szybko i sprawnie zweryfikować czy stworzony przez nas design jest użyteczny. To znaczy, że możemy sprawdzić czy:

• Użytkownicy rozumieją założenie produktu. Wiedzą czym on jest.
• Wiedzą jak poruszać się po produkcie i osiągąć założone cele i scenariusze.
• Pod konkretnymi przyciskami, linkami znajduje się to, czego się spodziewają (zaskoczenie w doświadczeniu jest okej, o ile jest pozytywnym zaskoczeniem 😀)

Aby wykonać test użyteczności musimy mieć coś z czym tester będzie mógł wejść w interakcję.
Najczęściej będą to:

• Produkt zmakietowany na kartce
• Produkt zmakietowany w programie do prototypowania, np. Figma, Axure, UXPin, Protopie
  
• Wersja produktu stworzona na jednej z platform no-code (np. bubble.io)
• Zaprogramowany w pełni lub częściowo produkt

Istnieją jednak różne szczegółowości takich prototypów:

• Prototyp w wersji czarno-białej (typowo funkcjonalnej). Tak zwane lo-fi.
• Prototyp w pełnych kolorach (imituje on prawdziwy produkt). Tak zwane hi-fi.
  

Kiedy testować? Zazwyczaj odpowiedzią będzie - JAK NAJWCZEŚNIEJ. Im wcześniej przeprowadzimy testy użyteczności, tym szybciej będziemy mogli wprowadzić poprawki i iterować nasz produkt. Często jednak chcemy działać oszczędnie i nie przeprowadzać testów, jeśli na prawdę nie są one potrzebne.

Warto więc trzymać się poniższej zasady:
Im bardziej typowy produkt, tym później możemy wykonać testy. Dobrym przykładem będzie  większość e-commerców. Ludzie wiedzą jak korzystać z takiego produktu, bo mają już doświadczenia z podobnymi interfejsami. Test użyteczności nie będzie więc w tym przypadku niezbędny.
‍
Im bardziej jednak nietypowa i skomplikowana jest struktura naszego produktu, tym wcześniej powinniśmy wykonać testy. Dobrym przykładem będzie innowacyjny marketplace. Czy ludzie patrząc przez chwilę na nasz produkt będą potrafili zrozumieć czym on jest, dla kogo jest i co oferuje?

Jeśli forma naszego produktu jest innowacyjna lub zawiła i przez to mniej zrozumiała, lepiej po prostu dowiedzieć się tego zanim wytworzymy skomplikowane makiety. Możemy zacząć testować już na papierowych szkicach.

Testerzy i grupa docelowa

Kogo zaprosisz na test? Zazwyczaj ważnym jest, aby testerzy nie posiadali wiedzy o produkcie (i nie uczestniczyli oczywiście w procesie jego powstawania). Jeśli Twoja grupa docelowa posiada:

• Szczególną wiedzę domenową (np. prawnicy),
• Szczególną demografię czy sytuację życiową (np. rodzice noworodków)

Skup się, aby zaprosić właśnie takie osoby do testu.

Testerzy powinni być reprezentatywni dla grupy docelowej naszego produktu, jednak w większości przypadków lepiej jest testować z kimś kto jest mniej osadzony w kontekście użytkownika, niż nie testować w ogóle.

• Zimne telefony oraz zimne maile
• Znajomi oraz znajomi znajomych
• Korytarz biura (Testy korytarzowe polegają na tym, aby zaczepić kogoś w swoim miejscu pracy i poprosić go o krótki test.)
• Kawiarnie i miejsca, gdzie przebywają Twoi użytkownicy
• Grupy Facebookowe oraz fora internetowe
• Bazy użytkowników, takie jak Useberry czy UserTesting

Tak, za testy często wynagradza się uczestników. Szczególnie jeśli są to całkowicie obce osoby. Zapłacić można im poprzez gotówkę czy wybrany przez testera bon. Strona Tremendous.com mocno automatyzuje wynagradzanie testerów. Zazwyczaj ekwiwalent 100-200zł za test jest wystarczający.

Bardzo często znajdziemy jednak osoby, które chętnie przetestują nasz produkt z ciekawości. Swoją drogą, jeśli Twoja propozycja wartości jest mocna, z łatwością znajdziesz ludzi, którzy przetestują koncept za darmo.

Jak sugerują legendarne badania organizacji NNgroup, wystarczy 5 użytkowników, aby wyłapać około 85% błędów użyteczności:

Grupa użytkowników nie musi być wielka. Najważniejsze są tutaj dwie rzeczy:

• 0 użytkowników daje nam 0% wyłapanych błędów :) Lepiej jest przeprowadzić testy z paroma użytkownikami, niż nie zrobić ich w ogóle.
• Jeśli mamy większy dostęp do użytkowników, podzielmy testy na serie (np. 2x5 użytkowników). Po pierwszej serii testów poprawimy nasz produkt, a testy zweryfikują czy poprawki pozytywnie zmieniły interfejs.

Scenariusz testowy i zadania

Wymyśl zadania, które mogłyby się zdarzyć użytkownikowi w prawdziwym użyciu produktu.

Przykład scenariusza testowego

“Twoja kanapa w salonie jest zabrudzona, a znajomi przyjeżdżają w najbliższy weekend. Zastanawiasz się nad wypożyczeniem odkurzacza piorącego i lądujesz na stronie [nazwa produktu].
1. Znajdź sprzęt, który mógłbyś wypożyczyć.
2. Wypożycz go.
3. Zapłać kartą”.

Prowadzenie testu

Naszym zadaniem jest obserwowanie testera. Patrzymy i chłoniemy wiedzę o jego zachowaniach. Czasem możemy także dopytywać o rzeczy, które nas zastanawiają, uważaj jednak, aby nie przerywać interakcji testera i nie przeszkadzać mu.

Nie sugerujemy nic testerowi. Zazwyczaj próbujemy dawać mu minimum informacji o produkcie. Niech interakcja będzie najbliższa temu, czego doświadczy, kiedy samodzielnie odnajdzie nasz produkt.

Nie dasz rady jednocześnie prowadzić testu i robić notatek.
Nagraj spotkanie, aby później je przeanalizować lub zaproś obserwatora, który zrobi notatki.

Pytanie o opinię podczas testu

Jeśli zapytamy testera czy podoba mu się nasz produkt, zazwyczaj powie, że tak.

Właściwie co innego ma powiedzieć? Wszyscy jesteśmy konformistami i powiemy drugiej osobie to co chce usłyszeć. Czyny są więcej warte, niż słowa, dlatego obserwujemy co tester ROBI w prototypie po zadaniu mu konkretnych zadań. To jest obiektywne.

Możemy oczywiście pytać o opinię podczas testu czy po jego zakończeniu. Należy jednak ściśle zwracać uwagę na mimikę testera i sygnały niewerbalne. Weź dużą poprawkę na to, że tester może coś mówić, aby sytuacja w której się znajduje była dla wszystkich miła i wygodna.

Analiza wyników i poprawa prototypu

Gratulacje! Udało Ci się przeprowadzić test. Po teście, przeanalizuj swoje notatki lub obejrzyj nagrania. Spisz wnioski, spróbuj znaleźć w nich patterny. Następnie popraw prototyp lub zmień strukturę produktu.

Efekty testów użyteczności

• Lepsze zrozumienie modeli mentalnych, tego jak myślą Twoi użytkownicy.
• Wyłapanie błędów użyteczności i nieścisłości.
• Zebranie opinii i odczuć testerów, jeśli się nimi podzielili.